Το Πολύτιμο Ελληνικό Σήμα

Του Δημήτρη Τσουκαλά

Έχει συμπληρωθεί ένας χρόνος από τη σύσταση της Επιτροπής Ελληνικού Σήματος, η οποία έχει ως έργο τη θέσπιση κανονισμών απονομής της χρήσης του. Μπορείτε να μας παρουσιάσετε συνοπτικά τις εξελίξεις;

Έχει περάσει ένας χρόνος από τότε που ψηφίστηκε ο νόμος 4072, ο οποίος προβλέπει την απόκτηση ενός σήματος ελληνικότητας και τον τρόπο υλοποίησης του εγχειρήματος. Βέβαια, η προσπάθεια γι’ αυτό το θέμα ξεκίνησε πολύ νωρίτερα. Ουσιαστικά πρόκειται για απότοκο των αντιδράσεων της Κομισιόν σε κάποιες παλαιότερες κυβερνητικές πρωτοβουλίες αναφορικά με την ελληνικότητα, εξαιτίας των οποίων είχαν προκύψει ζητήματα συμβατότητας με το κοινοτικό δίκαιο. Πάντα θέλαμε να δώσουμε στις ελληνικές επιχειρήσεις τη δυνατότητα να προβάλλουν την ελληνικότητα των προϊόντων τους -κυρίως προς τα έξω- και έτσι φτιάχτηκε μια βασική επιτροπή για το θέμα, η οποία δούλεψε πολύ και δημιούργησε ένα σχετικό κείμενο, που στη συνέχεια διαβουλευτήκαμε με την Κομισιόν, όπως οφείλαμε να κάνουμε. Υπήρξαν κάποιες παρατηρήσεις από την πλευρά της Επιτροπής, όπως για παράδειγμα ότι δεν θα πρέπει το σήμα να συνδέεται με ποιοτικά χαρακτηριστικά και να θεωρείται ένδειξη ιδιαίτερης ποιότητας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνισε πως το σήμα θα πρέπει να δείχνει την προέλευση και τον τόπο που παράγεται η προστιθέμενη αξία. Φυσικά ακολουθήσαμε τις οδηγίες αυτές, ο νόμος ψηφίσθηκε και συγκροτήθηκε η Επιτροπή Ελληνικού Σήματος, που άρχισε να δουλεύει πάνω στην υπόθεση.

Επιλέξατε η διαδικασία να εξετάζει τους επιμέρους κλάδους ξεχωριστά και αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη πρόοδος αφορά την κατηγορία των αλκοολούχων. Ποιοι είναι οι λόγοι γι’ αυτήν τη στρατηγική;

Θα πρέπει να σημειώσω πως το Σήμα Ελληνικού Προϊόντος ανήκει στο κράτος. Εθελοντικά καλούνται οι επιχειρήσεις να συμμετάσχουν σ’ αυτήν την προσπάθεια. Εάν επιλέξουν, όμως, να το χρησιμοποιήσουν τότε οφείλουν να πληρούν κάποιες προδιαγραφές. Προβλέψαμε, όμως, αυτές οι προϋποθέσεις να μην παράγονται από το κράτος αυτοτελώς αλλά να αποτελούν αποτέλεσμα των προτάσεων κάθε κλάδου. Χωρίζουμε, λοιπόν, τη διαδικασία σε κλάδους και προχωράμε με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχουν κλάδοι που παίρνουν οι ίδιοι την πρωτοβουλία και προσέρχονται στην Επιτροπή, δηλώνοντας πως θέλουν να συμβάλουν στον καθορισμό της απονομής του ελληνικού σήματος στο χώρο τους. Ο κλάδος των αλκοολούχων ποτών έχει κάνει την αρχή και σε αυτή τη φάση είμαστε στο στάδιο της διαβούλευσης του σχετικού κανονισμού που έχει δημιουργηθεί σε συνεργασία με το Γενικό Χημείο του Κράτους. Ο συγκεκριμένος κανονισμός ήταν -θα μπορούσαμε να πούμε- το πρώτο «crash test». Είδαμε τι εννοεί ο κάθε εμπλεκόμενος στη διαδικασία με τον όρο «ελληνικό σήμα». Νομίζω πως έχουμε πάει πολύ καλά. Μόλις ολοκληρωθεί η διαβούλευση, ο κανονισμός θα πάρει τη μορφή κοινής υπουργικής απόφασης του υπουργού Ανάπτυξης και του αρμόδιου υπουργού - στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτού των Οικονομικών. Να σημειώσω πως ο κανονισμός θέλαμε να είναι όσο το δυνατόν πιο ευέλικτος. Ο σκοπός μας δεν είναι να αυξήσουμε το διοικητικό βάρος για τις επιχειρήσεις. Στόχος μας είναι να διασφαλίζουμε πως δεν υπάρχουν παρασπονδίες.

Ποιες ενέργειες πραγματοποιείτε για τις υπόλοιπες κατηγορίες προϊόντων;

Παράλληλα με τη διαδικασία για τα αλκοολούχα φτιάξαμε και ένα υπόδειγμα κανονισμού. Ένα πρότυπο που διασφαλίζει την ομοιομορφία όσον αφορά τους κανονισμούς απονομής του σήματος που θα προκύψουν, το οποίο έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο και αποτελεί έναν «μπούσουλα» για κάθε ενδιαφερόμενο, ο οποίος μπορεί να ενημερωθεί αλλά και να προτείνει συμμετοχή. Επίσης, θα πρέπει να σας ενημερώσω πως ολοκληρώσαμε τον εσωτερικό κανονισμό της Επιτροπής του Ελληνικού Σήματος, ενώ αυτή τη στιγμή συζητάμε τον τρόπο λειτουργίας του Μητρώου των σημάτων. Θέλουμε να φτιάξουμε μια πλατφόρμα, την οποία θα μπορεί να χρησιμοποιεί ο καταναλωτής ή ο όποιος ενδιαφερόμενος (π.χ. ο ελεγκτής) για να βλέπει γρήγορα και εύκολα ποια είναι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που διαθέτουν το Ελληνικό Σήμα. Ένα ηλεκτρονικό show room δηλαδή, που δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι κάτι καινούριο. Η πλατφόρμα αυτή μπορεί να αξιοποιεί άλλες ήδη υπάρχουσες λύσεις. 

Πώς εξελίσσεται η διαδικασία για την αγορά γαλακτοκομικών προϊόντων, όπου επίσης φαίνεται να έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος;

Πραγματικά, παράλληλα με τις διαδικασίες που σας περιέγραψα, «τρέχει» και η προσπάθεια για την παρουσίαση κανονισμού απονομής Ελληνικού Σήματος για τα γαλακτοκομικά. Το έργο για τη δημιουργία του έχει ανατεθεί στον ΕΛΓΟ Δήμητρα, που έχει συγκροτήσει ομάδα εργασίας μαζί με φορείς της αγοράς, της παραγωγής και της μεταποίησης. Έχουμε λάβει γνώση πως στην ομάδα αυτή έχουν αναδειχθεί μια σειρά από ζητήματα, ενώ υπήρχαν και κάποιες απορίες σχετικά με το τυπικό του θέματος. Αμέσως υπήρξε η σχετική ενημέρωση και τα θέματα έχουν ξεπεραστεί. Καλέσαμε κυρίως την πλευρά της μεταποίησης του κλάδου των γαλακτοκομικών, συζητήσαμε και προχωρήσαμε στο επόμενο στάδιο. Σκοπός μας είναι να έχουμε την απόλυτη συμμετοχή της αγοράς σε αυτή την προσπάθεια. Δεν θα είχε νόημα να φτιάξουμε κάτι που να μη θέλουν οι επιχειρήσεις. Αυτός είναι ο βασικός μας κανόνας. Θεωρώ, λοιπόν, πως και αυτή η υπόθεση θα προχωρήσει άμεσα και θετικά.

Γιατί επιλέξατε να ξεκινήσετε με τις συγκεκριμένες κατηγορίες των αλκοολούχων και των γαλακτοκομικών και με ποιες θα συνεχίσετε;

Και από τους δύο κλάδους υπήρχε ενδιαφέρον απευθείας. Ειδικά στα αλκοολούχα, όμως, υπήρχε ήδη και τεχνογνωσία και εμπειρία από την πλευρά του Γενικού Χημείου του Κράτους, ενώ υφίσταται και ο σχετικός έλεγχος εξαιτίας του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης. Επίσης, υπήρχαν και συγκεκριμένες κοινοτικές προδιαγραφές για το ζήτημα της προέλευσης. Υπήρχε, λοιπόν, τεχνογνωσία και προϋπάρχον νομοθετικό πλαίσιο που μπορέσαμε να αξιοποιήσουμε και αυτό μας βοήθησε. Στα γαλακτοκομικά ήταν επιθυμία του κλάδου να συμμετάσχει στην προσπάθεια, ενώ φυσικά είναι πιο εύκολο να απονεμηθεί το Σήμα σε μονοσυστατικά προϊόντα όπως το γάλα. Όσον αφορά τη συνέχεια, η Διεπαγγελματική  Ένωση Μελιού έχει εκφράσει επιθυμία το μέλι να ενταχθεί άμεσα σε σχετική διαδικασία, ενώ υπάρχουν προτάσεις και από τον κλάδο των ελαιοκομικών προϊόντων αλλά και την αργυροχρυσοχοΐα. Επίσης, μέλη της Επιτροπής έχουν σημειώσει πως θα πρέπει να μας απασχολήσει και ο χώρος των υπηρεσιών και να εξετάσουμε την απονομή του Σήματος σε αρχιτεκτονικές λύσεις, αλλά και σε προϊόντα λογισμικού. Ίσως να φαίνεται περίεργο αλλά υπάρχουν ελληνικότατες λύσεις τέτοιου τύπου.   

Πώς προχωράει η διαδικασία για τη δημιουργία του Σήματος;

Είναι  μείζον θέμα να αποκτήσουμε το Ελληνικό Σήμα αυτό καθεαυτό. Υπήρξαν διάφορες συζητήσεις και αυτή τη στιγμή εξετάζουμε το μοντέλο για τη λειτουργία του διαγωνισμού για τη δημιουργία του σήματος, αν και η διαδικασία βέβαια έχει σε μεγάλο βαθμό προβλεφθεί από τη σχετική υπουργική απόφαση. Μένουν, όμως, κάποιες λεπτομέρειες που πρέπει να λύσουμε ώστε να έχει επιτυχία ο διαγωνισμός, που θέλουμε να είναι ανοιχτός και να δίνει τη δυνατότητα τόσο σε εταιρείες όσο και σε ιδιώτες να συμμετάσχουν. Καθώς πρόκειται για ένα Σήμα που θα είναι εθνικό / κρατικό, θέλουμε να είναι κτήμα όλων των Ελλήνων. Γι’ αυτό προσβλέπουμε σε μεγάλο αριθμό συμμετοχών, ούτως ώστε να γίνει μια ευρύτερη συζήτηση για το Σήμα και να το αγκαλιάσει ο Έλληνας, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας. Το στοίχημά μας είναι να έχουμε πολλές συμμετοχές και φυσικά ένα καλό Σήμα που να περνάει το μήνυμα πως η Ελλάδα «ξαναβγαίνει δυνατά».    

Πώς θεωρείτε ότι θα βοηθήσει την εγχώρια αγορά η απονομή του Σήματος Ελληνικού Προϊόντος;  Όσες επιχειρήσεις το αποκτήσουν θα έχουν πλεονέκτημα στην προσπάθεια προσέλκυσης των προτιμήσεων των καταναλωτών;

Το τελευταίο διάστημα, όπως δείχνουν και οι σχετικές έρευνες, ο  Έλληνας καταναλωτής βλέπει πιο «ζεστά» το θέμα της ελληνικότητας. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως η ποιότητα ή η σχέση τιμής - ποιότητας δεν παραμένουν σημαντικά αγοραστικά κριτήρια. Όσον αφορά όμως την ελληνικότητα, υπάρχουν αρκετοί φορείς που έχουν αναλάβει σχετικές πληροφορίες, ενώ πολλές επιχειρήσεις προβάλλουν claims ελληνικότητας και ίσως να έχει δημιουργηθεί και μια κάποια σύγχυση στο καταναλωτικό κοινό. Το Ελληνικό Σήμα, λοιπόν, έρχεται να μειώσει αυτή τη σύγχυση. Ο κάτοχός του αποδεδειγμένα μπορεί να ισχυριστεί την ελληνικότητα του προϊόντος ή της υπηρεσίας του, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως κάποιος άλλος που δεν το διαθέτει δεν μπορεί. Αρκεί βέβαια να μπορεί να το υποστηρίξει εάν τυχόν κάποιος τον εγκαλέσει για παραπλάνηση. Υπάρχουν θέματα. Υπάρχει πολύ μεγάλη συζήτηση για τις πρώτες ύλες και το ποσοστό στο οποίο θα πρέπει να είναι αυτές ελληνικές προκειμένου να πάρει ένα προϊόν το Ελληνικό Σήμα. Επίσης, υπάρχουν επιχειρήσεις που προβάλλουν ένα από τα πολλά προϊόντα που διαθέτουν ως ελληνικό, δημιουργώντας μια ευρύτερη εικόνα. Εμείς θέλουμε, όποιος χρησιμοποιεί το Σήμα θεωρώντας ότι του δίνει εμπορική αξία, να μπορεί να το χρησιμοποιεί αξιόπιστα και ο καταναλωτής να είναι σίγουρος για την ελληνικότητα του εκάστοτε προϊόντος ή υπηρεσίας. Κάποια στιγμή, ξέρετε, διατυπώθηκε ο προβληματισμός εάν θα πρέπει να συνυπολογίζεται και το ιδιοκτησιακό καθεστώς μιας εταιρείας και συγκεκριμένα η εθνικότητα του ιδιοκτήτη. Για μας όμως το βασικό κριτήριο είναι το πού παράγεται η προστιθέμενη αξία. Αυτό λέει και ο νόμος άλλωστε.

Το οικονομικό αποτύπωμα της εκάστοτε επιχείρησης συνυπολογίζεται όσον αφορά την απονομή του Ελληνικού Σήματος;

Θα πρέπει να αναφέρω πως το Ελληνικό Σήμα απονέμεται, όπως είναι προφανές, μόνο σε νόμιμες επιχειρήσεις και αφορά συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες, όχι το σύνολο της δραστηριότητας μιας επιχείρησης. Δεν έχει σημασία εάν κάποιος καταβάλλει περισσότερους ή λιγότερους φόρους. Το θέμα είναι αν καταβάλλει αυτά που ο νόμος ορίζει. Όπως σας είπα, το βασικό κριτήριο είναι πού παράγεται η προστιθέμενη αξία. Υπάρχουν προϊόντα εταιρειών που παράγονται στο εξωτερικό και μόνο η συσκευασία γίνεται στην Ελλάδα. Ίσως να μην πληρούν τις προδιαγραφές να πάρουν το Σήμα. Γενικότερα, πάντως, πρέπει να πω πως ο ορισμός των συγκεκριμένων κριτηρίων απονομής του Ελληνικού Σήματος είναι δουλειά των Ομάδων Εργασίας που συγκροτούνται ανά κλάδο και απηχούν τις ανάγκες της αγοράς. Δεν επεμβαίνουμε σ’ αυτό.

Θα υπάρχει κάποιο κόστος για τις επιχειρήσεις που θα αποκτήσουν το Ελληνικό Σήμα;

Θα υπάρχει κάποιο τέλος για να καλύπτει τα διοικητικά κόστη του εγχειρήματος. Θα είναι όμως κάτι πολύ μικρό και θα ποικίλλει ανά περίπτωση, ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας για την απονομή του Σήματος στην εκάστοτε κατηγορία. 

Θεωρείτε πως το Ελληνικό Σήμα θα συμβάλει και στην ανάπτυξη των εξαγωγών;

Στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία για τη χώρα, οι εξαγωγές μπορούν να προσφέρουν σημαντικά στην αύξηση του ΑΕΠ. Επίσης, θετική μπορεί να είναι και η μείωση κάποιων εισαγωγών. Πρέπει να προχωρήσουμε, όμως, υιοθετώντας μια λογική αύξησης της ανταγωνιστικότητας και όχι να προβούμε σε πρακτικές προστατευτισμού. Στο παρελθόν έχουν παρουσιαστεί τέτοια φαινόμενα με ισοπεδωτικό χαρακτήρα. Ένα ξένο προϊόν δεν υπολείπεται κατ’ ανάγκη σε ποιότητα έναντι ενός ελληνικού. Αυτοί οι αφορισμοί κάνουν κακό στην αγορά. Μπορεί κάποιοι να πιστέψουν πως μπορούν να διαθέτουν κάτι ποιοτικά χειρότερο μόνο και μόνο επειδή παράγεται στην Ελλάδα. Αυτό όμως δεν βοηθάει την ελληνική αγορά να εκσυγχρονιστεί και να γίνει πιο ανταγωνιστική.  Όταν, όμως, σήμερα υπάρχει η ανάγκη να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας στη διεθνή σκηνή, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής αγοράς γίνεται ακόμη πιο αναγκαία. Το Ελληνικό Σήμα μπορεί να συμβάλει σε αυτή την κατεύθυνση.    

Τι άλλο μπορεί να προσφέρει στην εγχώρια αγορά και οικονομία το Ελληνικό Σήμα;

Θεωρώ πως το Σήμα Ελληνικού Προϊόντος μπορεί να προσφέρει και επιπλέον οφέλη από αυτά που αναφέραμε. Αυτό φαίνεται από τη δουλειά που κάνουμε ως τώρα. Για πρώτη φορά παραγωγοί προϊόντων, μεταποιητές και διακινητές συζητούν τι σημαίνει προστιθέμενη αξία και πώς μπορούμε να την αυξήσουμε στη χώρα μας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όλο και περισσότεροι αναρωτιούνται, για παράδειγμα, μήπως θα έπρεπε -προκειμένου να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία- να αρχίζουν να παράγουν στην Ελλάδα κάποια πρώτη ύλη που αυτή τη στιγμή εισάγουν για τη δημιουργία των προϊόντων τους.

Ολοκληρώνοντας, πώς εντάσσεται στο σχεδιασμό της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου η στήριξη των ελληνικών λιανεμπορικών επιχειρήσεων και γενικότερα του χώρου του εμπορίου; Έχετε προγραμματίσει κάποιες πρωτοβουλίες και δράσεις;

Για πολλά χρόνια αρκετοί ήταν εκείνοι που αντιμετώπιζαν το εμπόριο σαν μια «παρασιτική» μεταπρατική δραστηριότητα. Στην ουσία όμως πρόκειται για το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα μας και δυστυχώς ποτέ δεν είχαμε μια εθνική πολιτική για αυτό. Υπήρχαν κάποιες πρωτοβουλίες αλλά αφορούσαν αποκλειστικά το χώρο της λιανικής. Το εμπόριο όμως δεν είναι μόνο η λιανική. Υπάρχει και το χονδρεμπόριο και το διακομιστικό εμπόριο. Για το τελευταίο προσπαθούμε στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής που αναπτύσσεται για τα logistics να το υποστηρίξουμε όσο μπορούμε περισσότερο, ενώ για το λιανεμπόριο και το χονδρεμπόριο επιμένουμε στη λογική των δικτυώσεων (clusters). Ξέρετε, στην αγορά υπήρχε ένας υπερπληθωρισμός καταστημάτων σε διάφορους κλάδους. Η κρίση αλλάζει τα δεδομένα, αλλά εμείς δεν πρέπει να επιτρέψουμε να υπάρξει ισοπέδωση και χιλιάδες άνθρωποι να οδηγηθούν στην ανεργία. Ο εξορθολογισμός πρέπει να προκύψει και προφανώς χρειάζεται να υπάρξει μεταφορά εργατικού δυναμικού από το εμπόριο στην παραγωγή ή το διακομιστικό εμπόριο. Αυτό είναι το ζητούμενο για τη στήριξη της οικονομίας. Αυτό, όμως, πρέπει να γίνει με τρόπο που δεν θα επιτρέψει να διαρραγεί ο κοινωνικός ιστός, που σε πολλές περιπτώσεις διατηρεί το τοπικό λιανεμπόριο. Προχωράμε, λοιπόν, σε πρωτοβουλίες που επιχειρούν να ικανοποιήσουν και τις δύο αυτές ανάγκες. Με τα clusters, για παράδειγμα, θέλουμε να δείξουμε πως θα πρέπει να υπάρχουν στην Ελλάδα κάποιες σταθερές δομές, που να υποστηρίζουν τέτοιου είδους δικτυώσεις. Επίσης, προωθούμε τη δημιουργία των λεγόμενων open mall, των ανοιχτών εμπορικών κέντρων. Η ιδέα είναι σχετικά απλή. Υπάρχουν περιοχές με συγκεντρωμένη μεν αλλά κατακερματισμένη εμπορική δραστηριότητα γύρω από συνήθως 2-3 δρόμους. Για να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους χρειάζονται κάποιες κοινές δράσεις και πρωτοβουλίες. Χρειάζονται ένα κοινό, ίσως, branding. Αυτό θέλουμε να υποστηρίξουμε και έχουμε συμφωνήσει να υπάρξουν σύντομα 6 τουλάχιστον πιλοτικά προγράμματα σε συγκεκριμένες πόλεις της Ελλάδας. Ο σχεδιασμός είναι έτοιμος εδώ και 1,5 περίπου χρόνο και εκτιμώ πως μέσα στον Ιούλιο θα υπάρξει η τελική απόφαση. 

Οι ενδοομιλικές συναλλαγές

Ποια είναι αυτή τη στιγμή η εικόνα όσον αφορά τους 41 φακέλους που εξετάζατε και αφορούσαν τα στοιχεία ενδοομιλικών συναλλαγών πολυεθνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας; Ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας;

Όπως γνωρίζετε, στο πλαίσιο της έρευνας για τις ενδοομιλικές συναλλαγές των πολυεθνικών επιβλήθηκαν πρόστιμα στις Philips και Cadbury, ενώ αυτή τη στιγμή που μιλάμε η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή πλέον ασχολείται με τρεις ακόμη περιπτώσεις. Με τον πρόσφατα ψηφισθέντα, όμως, νόμο του υπουργείου Οικονομικών, υιοθετήθηκε ένα ενοποιημένο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις συναλλαγές αυτές. Δεν υπάρχει πια ένας νόμος που αφορά το υπουργείο Ανάπτυξης και ένας που αφορά το υπουργείο Οικονομικών. Σε αυτό το πλαίσιο, τους υπόλοιπους φακέλους της υπόθεσης έχει πάρει το υπουργείο Οικονομικών, όπου προβλέπεται να στηθεί ο σχετικός μηχανισμός. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως οι ενδοομιλικές συναλλαγές έχουν κυρίως φορολογικό ενδιαφέρον, αποτελούν ζήτημα φορολογικής διαχείρισης και σχετικού ελέγχου. Στόχος των επιχειρήσεων, βλέπετε, είναι η μείωση του φορολογικού τους βάρους. Κάποιες επιχειρήσεις, λοιπόν, υποτιμολογούν ή υπερτιμολογούν, ανάλογα με το πού θέλουν να φορολογηθεί το κέρδος τους. Βέβαια, όσον αφορά τις τιμές, ελέγχοντας τις ενδοομιλικές συναλλαγές μπορεί κανείς να αποκτήσει μια πολύ καλή εικόνα των πραγματικών συνθηκών κοστολόγησης τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Πρόκειται για πολύ σημαντική πληροφόρηση.